Τη Δευτέρα 12.05.2012, με πρωτοβουλία του Κεφαλονίτη δημοσιογράφου κ. Σάββα Τσάση, έγινε στο Φιλολογικό Σύλλογο “Παρνασσός” της Αθήνας, εκδήλωση υπέρ των παιδιών της Κεφαλονιάς με ειδικές ανάγκες.

Πήρε μέρος η χορωδία βυζαντινής μουσικής του Αγίου Παντελεήμονα με πασχαλινούς ύμνους και η πολυμελής χορωδία της Αδελφότητας Κεφαλληνίων και Ιθακισίων Πειραιώς, με κεφαλονίτικα και επτανησιακά τραγούδια και καντάδες.

Μίλησαν:

– Ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Βαγγέλης Σακκάτος, με θέμα: «Μαρίνος Αντύπας (1872-1907). Η προέλευση των ιδεών του και η επίδρασή τους στις μετέπειτα εξελίξεις».

– Η συγγραφέας, ποιήτρια και κριτικός Ρίτα Τσιντίλη-Βλησμά, με θέμα την λυρική ποιήτρια Μυρτιώτισσα (Θεώνη Δρακοπούλου) και τη σχέση της με την Κεφαλονιά.

– Και ο καθηγητής της ιατρικής και γνωστότατος συγγραφέας, τόσο επιστημονικών (ιατρικών), όσο και λογοτεχνικών έργων Γεράσιμος Ρηγάτος, με θέμα: “Ο καρδιοχειρούργος Πέτρος Αλιβιζάτος”.

Και οι τρεις ομιλητές είναι μέλη της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών.

Η ομιλία του Βαγγέλη Σακκάτου:

ΜΑΡΙΝΟΣ  ΑΝΤΥΠΑΣ

(1872 – 1907)

Η προέλευση των ιδεών του και η επίδρασή τους στις μετέπειτα εξελίξεις

(Ομιλία στον Φιλολογικό Σύλλογο “Παρνασσός”, στις 12.05.2014)  

            Ο Μαρίνος Αντύπας, γεννημένος το 1872 στα Φερεντινάτα Πυλάρου Κεφαλονιάς και δολοφονημένος τη νύχτα της 9ης προς την 10η Μαρτίου 1907, από τον Ιωάννη Κυριακό, οργανέτο των τσιφλικάδων της Θεσσαλίας, στον Πυργετό της Λάρισας, αυτών των τσιφλικάδων που μεταχειριζότανε τους σκλάβους του Θεσσαλικού κάμπου χειρότερα και από τα ζώα τους, ήταν όταν δολοφονήθηκε μόλις 35 χρονών.

Προς το τέλος της σύντομης ζωής του είχε τάξει ως κύριο σκοπό του την απελευθέρωση των κολίγων της Θεσσαλίας, υψώνοντας τη σημαία του Αγροτισμού.

Άρχισε την πολιτικοκοινωνική δράση του το 1900, με την έκδοση στις 29 Ιουλίου αυτού του έτους του πρώτου φύλλου της εφημερίδας του “Ανάστασις“, που προπαγάνδιζε “την εξέγερση του λαού κατά των εκμεταλλευτών του“.

Για το πρώτο φύλλο της “Αναστάσεως“, ο Αντύπας διώχτηκε δικαστικά.

Το δεύτερο φύλλο της βγήκε στις 3 Ιουλίου 1904 και συνεχίστηκε η άτακτη έκδοσή της μέχρι τον Απρίλιο του 1906, πάντα με διευθυντή και υπεύθυνο τον ίδιο τον Αντύπα, εκδίδοντας συνολικά 53 φύλλα.

Στο φύλλο 4, της 10ης Ιουλίου 1904, σε άρθρο του με τον τίτλο “Τί είμεθα και τί ζητούμεν“, απαντάει: «Ο κόσμος γνωρίζει πλέον ότι είμεθα “Κοινωνισταί”».

Το πρόγραμμά του είναι ένα μείγμα ιδεών από την απαρχή του χριστιανισμού, που ήταν κοινοκτημονικός και οικουμενικός, του αναρχισμού και του ουτοπικού σοσιαλισμού.

Ανήκει στους λεγόμενους πρωτοσοσιαλιστές.

Του Αντύπα προηγήθηκαν οι Πλάτων Δρακούλης, Σταύρος Καλέργης, Ρόκος Χοϊδάς, οι αναρχικοί της Πάτρας με τους Καραμπίλια και Μαγκανάρα, όπως επίσης και οι Σοσιαλιστικοί Όμιλοι της Κεφαλονιάς, της Κέρκυρας και της Αθήνας που ήταν πολύ δραστήριοι.

Στο προαναφερόμενο φύλλο της εφημερίδας του γράφει: «Θέλομεν ότι θέλει ο Χριστός “ουκ ένι Έλλην ή Ιουδαίος, ουκ ένι ελεύθερος ή δούλος”, ήτοι θέλομεν την κατάργησιν των φυλών και των πατρίδων, την κατάργησιν Αφεντάδων και Δούλων. Ζητούμεν μίαν πατρίδα, περιλαμβάνουσαν την ανθρωπότητα, μίαν τάξιν ανθρώπων, την των εργαζομένων και αδελφών απολαμβανόντων ίσα δικαιώματα και εχόντων τα αυτά καθήκοντα». Αυτά από το 1ο μέρος του προγράμματός του. Στο δεύτερο μέρος: «Ζητούμεν ίνα τα εδάφη της Θεσσαλίας, τα ανήκοντα είτε εις το Δημόσιον, είτε εις τσιφλικούχους διανεμηθώσιν εις εργατικούς πληθυσμούς αποζημιωνομένων και του Δημοσίου και των τσιφλικούχων διά δόσεων, εις ας να δύνανται να ανταποκρίνονται ούτοι. Ζητούμε ίνα όλαι οι περιουσίαι των μονών διανεμηθώσιν εις τους εργατικούς πληθυσμούς των μερών εις ά ανήκουσιν αύται».

Στο 3ο μέρος του προγράμματός του μιλάει για Ηθική Επανάσταση και καταλήγει ότι «οι ακολουθούντες ή συμφωνούντες με τας αρχάς ταύτας ονομάζονται: ΚΟΙΝΩΝΙΣΤΑΙ-ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΑΙ, το δε Κόμμα τούτο: Κοινωνικόν Ριζοσπαστικόν».

Έδρασε τόσο στην Κεφαλονιά, όσο και στην Αθήνα, που σπούδασε νομικά, αλλά χωρίς να ολοκληρώσει τις σπουδές του, λόγω ακριβώς της πολιτικής δράσης του. Στην Κεφαλονιά είχε οργανώσει Λαϊκό Αναγνωστήριο και στις εκλογές του 1906 δεν εκλέχτηκε βουλευτής μόνο για λίγες ψήφους.

Οι αντιφάσεις του προγράμματός του είναι σημαντικές τόσο στην θεωρία όσο και στην πράξη.

Ενώ μιλάει για κατάργηση των φυλών και των πατρίδων, από την άλλη τον βρίσκουμε να πολεμάει εθελοντής στην Κρήτη το 1897, να τραυματίζεται σοβαρά και να είναι υπέρμαχος της απελευθέρωσης της Μακεδονίας και του πολέμου κατά των Τούρκων, θεωρώντας αναγκαίους τους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες. Ονομάζει τους αγρότες εργατικούς πληθυσμούς, ασαφής διατύπωση που δημιουργεί σύγχυση.

Έχει εν τούτοις θεωρηθεί “ιδιοσυγκρασία άκρως επαναστατική”, “ειλικρινής αγωνιστής και πραγματικός επαναστάτης”. Οι ιδέες του θα πρέπει να μελετηθούν σε σχέση με την εποχή του.

Η νεαρή τότε ελληνική εργατική τάξη νιώθει τα πρώτα ταξικά σκιρτήματα και βρίσκεται στην απαρχή της διαδικασίας από τάξη καθ’ εαυτήν σε τάξη για τον εαυτό της, δηλαδή από αντικείμενο σε υποκείμενο  της Ιστορίας.

Οι επιδράσεις προγενέστερων αγώνων των καταπιεζομένων, πάνω στις ιδέες του Μαρίνου Αντύπα είναι εμφανείς.

Αναφερθήκαμε ήδη στον πρωτόγονο κοινοκτημονικό Χριστιανισμό. Υπάρχουν οι κοινωνικοί αγώνες στο Βυζάντιο, εικονολάτρες – εικονομάχοι, η Κομμούνα της Θεσσαλονίκης, 1342-1349, με επικεφαλής τους Μιχαήλ και Ανδρέα Παλαιολόγο, που τελικά την καταστείλανε οι Τούρκοι, καταλάβανε την πόλη και την παραδώσανε στον Ιωάννη Καντακουζηνό, που πραξικοπηματικά είχε καταλάβει τον θρόνο της Κωνσταντινούπολης και ήταν σύμμαχοί του. Ακολουθεί ο πόλεμος των Γερμανών Χωρικών, η μεγαλύτερη ταξική σύγκρουση στην ιστορία του κόσμου μετά τον πόλεμο του Σπάρτακου και των δούλων συντρόφων του εναντίον των Ρωμαίων.

Οι Γερμανοί αγρότες και όχι μόνο, στην πραγματικότητα οι Ευρωπαίοι αγρότες της εποχής εκείνης, ξεσηκώθηκαν από τα ισπανικά Πυρηναία μέχρι την Αυστρία και την Τσεχοσλοβακία και από τη Βόρεια Ιταλία μέχρι την Βόρεια Θάλασσα, σ’ ολόκληρη σχεδόν την Αυτοκρατορία του Καρλομάγνου το 1524-1527, έχοντας για πρόγραμμά τους μία χάρτα με 12 άρθρα με βάση τη Βίβλο, ζητώντας επίγεια ελεύθερη ζωή, Ελευθερία, Δικαιοσύνη και Ειρήνη. Ο Λούθηρος τους κατάγγειλε ως εξωνημένους, πουλημένους στο Σατανά, αμαρτωλούς, λέγοντας πως η γη είναι η κοιλάδα των κλαυθμών και αυτά που ζητάνε δεν είναι εκ του κόσμου τούτου. Αυτά είναι για την άλλη ζωή.

Οι αγρότες όμως επέμειναν, ζητώντας τα για τούτη τη ζωή.

Τότε ο “επαναστάτης” Λούθηρος συμμάχησε εναντίον τους, με τους καθολικούς πρίγκιπες, και τους πατρίκιους φωνάζοντας: «Κανένας οίκτος σ’αυτά τα λυσσασμένα σκυλιά»! 130.000 είναι τα θύματα αυτής της τρομερής καταστολής που τα περισσότερά τους πέθαναν μέσα σε φρικτά βασανιστήρια. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις από τα άρθρα της χάρτας τους, η μεγάλη δεκάτη και η μικρή δεκάτη. Το δικαίωμα να κυνηγάνε στα δάση και να ψαρεύουν και το ξύλευμα. Το άρθρο 8ο αναφέρει επί λέξει: Διαμαρτύρονται κυρίως οι έχοντες περιουσίαν αγρότες «ότι η περιουσία αυτή δεν δύναται να υποφέρει τους φόρους με τους οποίους την έχουν κατασυντρίψει, γεγονός το οποίον επιφέρει εις τους χωρικούς την απώλειαν της περιουσίας των».

Στο άρθρο 9 ζητούν να τιμωρούνται με βάση το γραπτό δίκαιο, ενώ στο άρθρο 3 ζητούν την παροχή της ιδιότητας των ελευθέρων ανθρώπων.

Ως φινάλε του Πολέμου των Χωρικών της Γερμανίας, μπορεί να θεωρηθεί και η Κομμούνα των Αναβαπτιστών του Münster της Βεστφαλίας, με επικεφαλής τον Ιωάννη von Leifer που πνίγηκε επίσης στο αίμα από τις ίδιες δυνάμεις το 1534 και όπως αναφέρει ο Horst Karasek, ο ποταμός Άα που διασχίζει την πόλη ήταν για καιρό κατακόκκινος από το αίμα των θυμάτων και το 1871 η μεγάλη και ηρωϊκή Κομμούνα του Παρισιού, με τα δεκάδες χιλιάδες θύματα.

Όλα τα προαναφερθέντα μεγάλα ιστορικά γεγονότα, υπήρξαν εκ των πραγμάτων οι πηγές προέλευσης των ιδεών του Αντύπα, που συνειδητά ή ασυνείδητα, τις επηρεάσανε και τις διαμορφώσανε.

Δεν είχε έλθει σε επαφή με τα έργα και τις ιδέες των Μαρξ-Ένγκελς, που έκαμαν τη σοσιαλιστική ουτοπία κοινωνική επιστήμη, ούτε με τον λεγόμενο Ευρωπαϊκό Σοσιαλισμό της εποχής του. Η επίδραση των ιδεών του μετά τη δολοφονία του πάνω στο εργατικό σοσιαλιστικό και κυρίως στο αγροτικό κίνημα, υπήρξε καταλυτική.

Στις αγροτικές εξεγέρσεις της Καρδίτσας στις 27 του Φλεβάρη 1910 και του Κιλελέρ της Λάρισας στις 6 του Μάρτη 1910, οι αγρότες τον είχαν κάμει σημαία τους. Υπήρξε ο μεγάλος μάρτυρας της Αγροτιάς.

Ο Μαρίνος Αντύπας είναι ένας από τους πρωτοπόρους αγωνιστές των καταπιεζομένων που θυσιάστηκε για τις ιδέες του.

Αθήνα, 12 του Μάη 2014

Βαγγέλης Σακκάτος