ΠΡΟΣΦΥΓΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ
Η ομιλία αυτή της κ. Βούλα Σολωμού, έγινε στην εκδήλωση Προσφυγιά και Μετανάστευση στο Δημοτικό Θέατρο Αργοστολίου.
Όπως λέει η κ. Σολωμού, ήταν μια προσπάθεια ,σύντομης περιγραφικής αναφοράς του ελληνικού μεταναστευτικού φαινομένου ιστορικά, μέσα στο περιορισμένο χρονικό πλαίσιο της εκδήλωσης, όπου είχαμε στόχο να μην κουράσει η ομιλία αλλά να γίνει κατανοητή σε όλους.
Οι Έλληνες από πολύ νωρίς πήραν τους δρόμους , μάλλον τις θάλασσες στην αρχή και μετά τον πόλεμο τα τραίνα, μήπως και βρουν τη δική τους Γη της Επαγγελίας άλλοι στην Αμερική άλλοι στην Αυστραλία, άλλοι στην Γερμανία διασκορπίστηκαν κυριολεκτικά στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα , ώστε να αληθεύει η δοξασία ότι δεν υπάρχει γωνιά της γης που να μην έχει Έλληνες ή απ’ όπου να μην έχει περάσει τουλάχιστον ένας.
Η Κεφαλλονιά και η Ιθάκη δεν ήταν δυνατό να ξεφύγουν από τον κανόνα. “Η Κεφαλλονιά είναι από τις περιοχές της Ελλάδας που υπέστησαν τη μεγαλύτερη αφαίμαξη, τόσο σε ναυτικούς όσο και σε μετανάστες ” αναφέρεται χαρακτηριστικά στο εβδομαδιαία έντυπο “Εφημερίς των Κεφαλλήνων” του 1928.
Οι Κεφαλλονίτες της διασποράς διακρίνονται ως ναυτικοί, έμποροι και τραπεζίτες, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της τοπικής, αλλά και ευρύτερα ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας, επιβεβαιώνοντας εκτός των άλλων τον χαρισματικό, αλλά και «περιπετειώδη» χαρακτήρα που τους αποδίδεται.
Hδη από τα τέλη του 18ου αι., εποχή που η Μεγάλη Αικατερίνη παραχωρεί στους Έλληνες εκτάσεις προς εκμετάλλευση εγκαθίστανται στα λιμάνια του Δούναβη και της Μαύρης Θάλασσας, στην Οδησσό, τη Βράιλα, εμπορεύονται κυρίως σιτηρά σε όλη την Μεσόγειο και σύντομα ιδρύουν και διευθύνουν παραρτήματα στο Λονδίνο, (όπως οι Βαλλιάνοι, οι Σταθάτοι κ.ά.) Η καταστροφή των καλλιεργειών –κυρίως της σταφίδας-από τον περονόσπορο οι Λοιμοί, πανώλης, ευλογιά, τύφος, χολέρα, φυματίωση, οι δανειοδοτήσεις, και η αδυναμία εξόφλησης, οικονομικός μαρασμός (Δεμπόνος, 1994), οδηγούν πολλούς Κεφαλλονίτες στη μετανάστευση προς την Αμερική, τον Καναδά, την Αυστραλία και τη Γερμανία, στην Αφρική στη Νεα Ζηλανδία.
ΤΑ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΑ ΚΥΜΑΤΑ. Προορισμοί,αίτια,τα πρώτα βιώματα στις χώρες υποδοχής.
Kάνοντας μια ανασκόπηση στην ιστορία της μεταναστευσης θα προσπαθησουμε να διευρευνήσουμε τα αίτια που γέννησαν αυτό το σκόρπισμα των ανθρώπων, όχι μόνο σ’ αυτό το νησί, αλλά και στη χώρα όλη. Σ’ αυτή τη χώρα, που από τη γέννησή της μέχρι πρόσφατα, ήταν ανίκανη να κρατήσει και ν’ αξιοποιήσει το πιο μεγάλο κομμάτι από το παραγωγικό ανθρώπινο δυναμικό της.
Διακρίνουμε τρία μεγαλα μεταναστευτικά κύματα προς διαφορετικούς προορισμούς κάθε φορά.
- Το πρώτο κύμα ανάγεται στην περίοδο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας,
- το δεύτερο στο τέλος του 19 αιώνα και τις πρώτες δεκαετίες 20ού ενώ
- το τρίτο συμπίπτει με τη μεταπολεμική περίοδο κ τερματίζει λίγο μετά τη μεταπολίτευση.
Το ΠΡΩΤΟ ΚΥΜΑ
Οι εκπατρισμοί της πρώιμης τουρκοκρατίας προκλήθηκαν αρχικά από την εξάρθρωση που επέφερε η οθωμανική εξάπλωση στον κοινωνικό ιστό και από τον 17ο αιώνα και μετά, από την οικονομική παρακμή της αυτοκρατορίας σε συνδυασμό βέβαια με τις ευκαιρίες για καλλίτερους όρους διαβίωσης που προσέφεραν στους μετοίκους μερικές γειτονικές χώρες. Οι δρόμοι της μετανάστευσης οδηγούν σε Ιταλία και Βενετία. Αργότερα, κατά τα τέλη του 18ου και αρχές του 19ου, στη βόρεια Βαλκανική, τη νότια Ρωσία και κεντρική Ευρώπη, ενώ κατά τη διάρκεια της Επανάστασης πολλοί Έλληνες στρέφονται στα αστικά κέντρα της Ευρώπης αλλά και της Αμερικής.
ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΥΜΑ .Η Αμερική .
Ουσιαστικά η μετανάστευση των Ελλήνων αρχίζει κατά την δεκαετία του 1880. Υπολογίστηκε ότι κατα την περίοδο 1890-1910 το ενα δέκατο του πληθυσμού της Ελλάδας και περίπου το ένα πέμπτο του Ελληνικου εργατικού δυναμικού μετανάστευσε στην Αμερική (Εμκε-Πουλοπύλου , 1986:39). Η πραγματική αιχμή του δεύτερου μεταναστευτικού ρεύματος ήταν μεταξύ 1906 και 1915 όπου μετανάστευσαν προς υπερπόντιες χώρες 250.000 άτομα εκ των οποίων 236.000 προς ΗΠΑ.
Που αποδίδεται η μαζική αυτή έξοδος από τη χώρα? Συνολικά οφείλεται στην κακή οικονομική κατάσταση και ιδιαίτερα στα προβλήματα του γεωργικού τομέα και, πιο συγκεκριμένα στο σταφιδικό πρόβλημα που προκαλεί έντονη φτώχεια και εκτεταμένη ανεργία. Επίσης στην ανεξέλεγκτη τοκογλυφία , στις φεουδαρχικές δομές της αγροτικής ιδιοκτησίας με την ύπαρξη τσιφλικών καθώς και στο φαινόμενο της ληστείας που ρίμαζε την ύπαιθρο.
Ο δρόμος για την Αμερική μακρύς. Το ταξίδι κράταγε γύρω στις τρεις βδομάδες και οι συνθήκες απείχαν πολύ από το να είναι ανθρώπινες. Οι μετανάστες θεωρούνταν φορτίο και πρακτικά στοιβάζονταν όπως και τα σακιά, 1200 μέχρι 1300 ανά δρομολόγιο, πολύ μεγάλος αριθμός για τη χωρητικότητα των πλοίων της εποχής. Σ’ όλο το ταξίδι παρέμεναν είτε στους κοιτώνες είτε στο κατάστρωμα. Στους κοιτώνες, αρκετά πατώματα πιο κάτω, ήταν κυριολεκτικά «πακεταρισμένοι» σε σειρές από σιδερένια ή ξύλινα διώροφα κρεβάτια.«ΒΥΡΩΝ» «ΝΕΑ ΕΛΛΑΣ» «NEPTUNIA» «ΟΛΥΜΠΙΑ»« ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΑΝΝΑ ΜΑΡΙΑ» «ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΗ» «ΚΥΡΗΝΕΙΑ» είναι μερικά από τα υπερωκεάνια που ταξίδεψαν τα όνειρα των Ελλήνων..
Υπήρχαν όμως και εστίες παράνομης μετανάστευσης, κυρίως απόκρυφα φυσικά λιμάνια, όπου ηταν αδύνατος ο έλεγχος επειδή δεν υπήρχαν δρόμοι ή τηλεπικοινωνιακά μέσα. Ενα τέτοιο λιμάνι ήταν και η Ερατεινή στον κορινθιακό κόλπο. Πέρα από αυτό, ελληνικά πρακτορεία συνεργαζόμενα με Αμερικάνους λαθρεμπόρους στη Κούβα , παρελάμβαναν τους μετανάστες και τους επιβίβαζαν σε ειδικά πλοία για να τους μεταφέρουν κρυφά στις αμερικανικές ακτές έναντι αδράς αμοιβής.Όταν όμως γίνονταν αντιληπτοι από τις Αμερικανικές αρχές το φινάλε ήταν τραγικό.Οι κυβερνήτες των πλοίων έριχναν τους μετανάστες στη θάλασσα , κάτι που θυμίζει τις σύγχρονες τραγωδίες με Ασιάτες και Αφρικανούς που επιδιώκουν να εισέλθουν παράνομα στη χώρα μας και αλλού.Το θρυλικό νησί Ellis, το νησί των δακρύων και του φόβου, στην είσοδο του λιμανιού της Νέας Υόρκης απετέλεσε από το 1892 έως το 1954 που έκλεισε οριστικά, τον προθάλαμο εισόδου για 12 περίπου εκατομμύρια μετανάστες απ’ όλο τον κόσμο. Δεν είναι δύσκολο να φανταστούμε και να νοιώσουμε την πλημμυρίδα των πιο δυνατών και αντιφατικών συναισθημάτων που περιφέρονταν στην ατμόσφαιρα μετά την αποβίβαση. Ανακούφιση, που επί τέλους το ταξίδι είχε τελειώσει, αλλά και αγωνία για το αν θα κατάφερναν να πάρουν τη περιβόητη μπλε κάρτα από τους ελεγκτές γιατρούς και να στεριώσουν πια το βήμα τους σ’ αυτή τη χώρα. Δεν ήταν λίγοι που απορρίπτονταν και στέλνονταν με το ίδιο καράβι πάλι πίσω, για να ξαναδοκιμάσουν ξανά και ξανά και ξανά.Η ζωή που περίμενε, στο νέο περιβάλλον τους μετανάστες, δεν έμοιαζε καθόλου μ΄ αυτήν που περιέγραφαν στους αγρότες στην Ελλάδα, οι πράκτορες των ατμοπλοϊκών εταιρειών και των εκμισθωτών εργασίας για τους τόπους δουλειάς στην Αμερική. Οι συνθήκες της ζωής τους ήταν άθλιες. Ζούσαν 4-5 μαζί σε ανήλιαγα και χωρις εξαερισμό υπόγεια ενώ η διατροφή τους δεν ήταν η καλύτερη. Η φυματίωση εθέριζε. Υπέμεναν όμως τα πάντα προκειμένου να εξασφαλίσουν το γυρισμό τους στην πατρίδα.Οι πρώτες ελληνικές οικογένειες μετανάστών θεωρούνταν, το κατακάθι της ευρώπης ,από τους πιο ανεπιθύμητους μετανάστες. Δεν τους θεωρούσαν καν λευκούς αλλά μιγάδες.Οι εργοδότες τους έβαζαν να κάνουν τις πιο επικίνδυνες δουλειές και τους πλήρωναν με τα μικρότερα μεροκάματα. Αντιμετωπίστηκαν ως εισβολείς , και κατηγορήθηκαν ως υπεύθυνοι για την αύξηση της εγκληματικότητας. Τους απεκάλεσαν “dirty Greeks” , ενώ βρέθηκαν ακόμη και στο στόχαστρο της Κου Κλουξ Κλαν βλέποντας πολλές φορές για ώρες ολόκληρες να καιγονται και να λεηλατούνται τα καταστήματά τους.
ΤΟ ΤΡΙΤΟ ΚΥΜΑ. Η Αυστραλία και η Γερμανία.
ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΑ ο πολιτικός και οικονομικός αναβρασμός στον οποίο βρίσκεται η κοινωνια οδηγεί στο τρίτο κύμα . Ουσιαστικές διαφορές του με το προπολεμικό ρεύμα , η υποκατάσταση των ΗΠΑ από την Αυστραλία ως κύρια χώρα υποδοχής υπερπόντιων μεταναστών αλλα και η συμπλήρωση του μεταναστευτικού ρεύματος από την Ευρώπη με ένα ογκούμενο ρεύμα προς την ήπειρο αυτην.
Στην Αυστραλία Μέχρι το 1947 το 42% των Ελλήνων μεταναστών προερχόταν μόνο από τρία νησιά, Ιθάκη, Κύθηρα και Καστελόριζο. Κατά τη δεκαετία του 1950 και τις αρχές του 1960 200.000 Έλληνες μεταναστεύουν στη χώρα αυτή. Αρχικά η Αυστραλία δεν ήταν και τόσο φιλόξενη χώρα. Ο Αυστραλός Υπουργός Μετανάστευσης δηλώνει το 1952 “Οι Έλληνες μετανάστες είναι γενικά ανεπιθύμητοι τύποι, εγκαθίστανται στις πόλεις και ανοίγουν καφενεία, ψαράδικα ή κάνουν άλλες λιγότερο αξιοπρεπείς δουλειές. Δεν προσθέτουν τίποτα στην ευημερία και την ασφάλεια της χώρας. Κοινωνικά και οικονομικά αυτός ο τύπος μετανάστευσης είναι απειλή για την κοινότητα στην οποία γίνεται μέλος , και θα ήταν προς όφελος της χώρας, εάν η είσοδός του απαγορεύονταν εντελώς. Οι κατηγορίες τις οποίες αντιμετώπιζαν οι έλληνες μετανάστες ήταν λίγο πολύ σταθερές: άγνοια ή ανεπαρκής γνώση της αγγλικής γλώσσας, οικονομική ένδεια που οδηγούσε στην αλητεία. Περισσότερο από καθετί, ωστόσο, αυτό που ενοχλούσε τους “γηγενείς” ήταν ο τρόπος ζωής τους, που φέρνει έντονα στο νου τους σημερινούς αλβανούς και άλλους ανατολικοευρωπαίους μετανάστες στη χώρα μας. “Αγράμματοι, ανειδίκευτοι αλλά φιλόδοξοι και φίλεργοι”, σκόρπισαν στην αχανή και αρχικά αφιλόξενη ήπειρο όπου γνώρισαν την ξενοφοβία και την καταφρόνια (γράφει ο καθηγητής Τάμης, ). Εξασκώντας εποχιακά επαγγέλματα, που δεν καταδέχονταν να διεκδικήσουν οι Αγγλοκέλτες Αυστραλοί και ταξιδεύοντας μεγάλες αποστάσεις στην ενδοχώρα, κρατήθηκαν οι περισσότεροι μακριά από τις πόλεις και τα εργοστάσια, που ήταν προνόμιο αποκλειστικό των εποίκων βρετανικής καταγωγής”. Πληθυσμός “βασικά ανδρικός”, “ζούσαν σε αυτοσχέδιες κατοικίες φτιαγμένες από λαμαρίνα και λινάτσα, και έπεφταν συχνά θύματα άγριας εκμετάλλευσης από τους εργοδότες τους” (1997, σ.27-8).
Εντούτοις, η Ελληνική μετανάστευση προς τις χώρες της δυτικης Ευρώπης καθίσται μεταπολεμικά η κύρια κατεύθυνση μετανάστευσης από τη χώρα μας. Μεταξύ των ετών 1955 και 1977, μετανάστευσαν από την Ελλάδα 1.236.280 άτομα – απο αυτά το 61% μετανάστευσαν στη δυτική ευρώπη και από τους μετανάστες αυτούς το 84%(638.000) ανεχώρησαν για την Ομοσπονδιακή Γερμανία(Κασιματη 1984).
Η Ευρώπη βγαίνει πληγωμένη απο τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά και αποφασισμένη να ανακάμψει. Οι οικονομίες των χωρών αναπτύσσονται με γοργό ρυθμό και χρειάζονται φτηνά εργατικά χέρια. Η Ελλάδα και πάλι στην πρωτοπορεία, μαζί με την Ιταλία και Ισπανία, γίνεται ο κύριος αποστολέας μιας ανεκμετάλλευτης και υποαπασχολούμενης εργατικής δύναμης.
Κατά τη διάρκεια του Εμφύλιου, αλλά και τα κατοπινά χρόνια, με τις ανελέητες διώξεις των αριστερών και δημοκρατικών πολιτών, πολλοί αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την ύπαιθρο και να βρούν καταφύγιο στις μεγαλουπόλεις. Το ποσοστό της ανεργίας έφτανε σε διψήφια νούμερα, τα χωράφια έμεναν ακαλλιέργητα και η τοπική οικονομία κατέρρεε. Ο εκπατρισμός ήταν και πάλι η μόνη διέξοδος.
Η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που δέχεται Έλληνες να δουλέψουν στ’ ανθρακορυχεία της, είναι το Βέλγιο, το 1954.
Κατά το τέλος του 1965 περίπου 200,000 έλληνες βρίσκονται στη Γερμανία να δουλεύουν στη βαριά κυρίως βιομηχανία, ενώ μέχρι το 1976 ο συνολικός αριθμός των Ελλήνων εργαζομένων στη Δ. Γερμανία ανέρχεται στους 630,000, δηλαδή στο 84% του συνολικού αριθμού των μεταναστών στην Ευρώπη μεταπολεμικά.
Η έναρξη του μεταναστευτικου ρεύματος προς τη Γερμανία πυροδοτήθηκε με τη “Σύμβαση περί επιλογής και τοποθέτησης Ελλήνων εργατών στις Γερμανικές επιχειρήσεις”(1960). Οι Έλληνες δεν ήξεραν καν τι υπέγραφαν, έπαιρναν τις απαραίτητες σφραγίδες και ξεκινουσαν το ταξίδι τους, για τη χώρα που τους υποσχόταν ένα καλύτερο μέλλον από αυτό που επιφύλασσε η πατρίδα, με μια μόνο βαλίτσα γεμάτη όνειρα και ελπίδες και με τις κασέτες του Στέλιου Καζαντζίδη, τα τραγούδια του οποίου ταυτίστηκαν με την πίκρα, τον πόθο και τον καημό των μεταναστών. Η τακτική προσέλκυσης την εποχή εκείνη θυμίζει το”σύγχρονο σκλαβοπάζαρο”. Εξετάζονταν εξονυχιστικά για την καταλληλότητα τους, από άποψη υγείας και ειδικών γνώσεων, γιατί η εντολή απ’το γερμανικό κράτος ήταν μία …καλό ανθρώπινο δυναμικό. Όσοι ηταν τυχεροί έπαιρναν την πολυπόθητη πράσινη κάρτα. Το ταξίδι ξεκινούσε με το θρυλικό φερυ μποτ «Κολοκοτρώνης» ή με ειδικές και πάντα υπερπλήρεις αμαξοστοιχίες που μετέφεραν σε πολλές περιπτώσεις πάνω από 1000 άτομα. Αποχωρίζονταν τις οικογένειές τους «παστωμένοι» σε τρένα και σε «γραμμές ελπίδας», για να προωθηθούν σε διάφορα εργοστάσια και βιομηχανίες, όπου δούλευαν μέχρι εξάντλησης για το «ακόρντ» προκαλώντας την αντιπάθεια και τον ανταγωνισμό των Γερμανών εργατών. Οι Γερμανοί τους θεωρούσαν προσωρινούς, φιλοξενούμενους εργάτες “γκαστερμπάιτερ”, τεμάχια όπως τους χαρακτήριζαν στα εργοστάσια ή τα ανθρακορυχεία. Οι μετανάστες αναλάμβαναν πολλές φορές δουλειές, που δεν ήθελαν να κάνουν οι Γερμανοί. Έτσι, βρέθηκαν και στο μέτωπο της εξόρυξης άνθρακα, που την εποχή εκείνη ήταν η σημαντικότερη πηγή ενέργειας της γερμανικής οικονομίας. Οι συνθήκες της καθημερινής δουλειάς ήταν ιδιαίτερα σκληρές. Στο ξεκίνημα, η στέγαση των μεταναστών εργατών γινόταν σε παραπήγματα, τα οποία, εν μέρει, προέρχονταν από την εποχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμο. Κάθε εργάτης είχε στη διάθεσή του ένα κρεβάτι σε κουκέτα, ένα ντουλάπι που κλείδωνε, μια θέση στο τραπέζι του φαγητού και μια καρέκλα ανά άτομο.
ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ως χώρα αποστολής μεταναστών.
Ως προς τα οφέλη της μετανάστευσης, σε δύσκολους καιρούς λειτούργησε σαν βαλβίδα ασφαλείας διοχετεύοντας το άνεργο ή υποαπασχολούμενο εργατικό δυναμικό σε χώρες που μπορούσαν να το αξιοποιήσουν. Επί πλέον, τα εμβάσματα των εκπατρισθέντων προς τους συγγενείς, ήρθαν κάποια στιγμή ν’ αποτελέσουν σημαντική πηγή εσόδων του κράτους.
Αναμφίβολα « η μετανάστευση έλυσε, έστω και πρόσκαιρα, το οξύ πρόβλημα της ανεργίας και της υποαπασχόλησης που χαρακτήριζαν την Ελλάδα της μεταπολεμικής περιόδου” συνιστώντας έναν αποτελεσματικό τρόπο αντιμετώπισης των κοινωνικών πιέσεων που η ανεργία δημιουργεί και που ενδέχεται να απειλούσαν την ισχύουσα τάξη πραγμάτων.
Αναφορικά με τα μεταναστευτικά εμβάσματα παρατηρείται ωστόσο ότι : (i) δε χρησιμοποιήθηκαν σε παραγωγικές επενδύσεις, δηλαδή δεν εισέρευσαν στη βιομηχανία-βιοτεχνία, με εξαίρεση τη δημιουργία μικρού αριθμού ΕΠΕ από παλιννοστούντες και μετανάστες, δε χρησίμευσαν για την ουσιαστική αύξηση του γεωργικού κλήρου και τον εκσυγχρονισμό της οικογενειακής αγροτικής εκμετάλλευσης και της γεωργίας – αλλά επενδύθηκαν στην αγορά ακινήτων και (ii) ενίσχυσαν την κατανάλωση διαρκών κυρίως αγαθών πράγμα που συνετέλεσε μεν στη βελτίωση του επιπέδου ζωής των λαϊκών στρωμάτων είχε όμως και αρνητικές επιπτώσεις. Γιατί, όπως σε μεγάλο ποσοστό τα αγαθά αυτά εισάγονται από το εξωτερικό, το μεταναστευτικό συνάλλαγμα που εισήλθε στη χώρα εξήλθε με τη μορφή πληρωμών εισαγωγών. Επιπλέον, η αυξημένη λόγω εμβασμάτων καταναλωτική ικανότητα του πληθυσμού που δεν μετανάστευσε εμπέδωσε μια νοοτροπία κατά την οποία είναι όχι μόνο επιθυμητό αλλά και θεμιτό να καταναλώνει κανείς χωρίς να παράγει.
Τελειώνοντας,
οι δρόμοι της μετανάστευσης παγκοσμίως έχουν αλλάξει. Η Ελλάδα, κυρίως μετά το 1990 δέχεται μετανάστες από τις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες και τις γειτονικές Βαλκανικές χώρες.
Όμως στην Ελλάδα τα πάντα ακολουθούν την πορεία του κύκλου. Έτσι στην εποχή μας βιώνουμε καταστάσεις που βίωνε η ελληνική κοινωνία κατά τις αρχές και κατά τα μέσα του 20ου αιώνα. Οι νέοι βλέποντας ότι δεν υπάρχουν στη χώρα μας προοπτικές για επαγγελματική αποκατάσταση φεύγουν μετανάστες στο εξωτερικό. Θα μπορούσαμε δηλαδή να πρσθέσουμε ένα τέταρτο κύμα μετανάστευσης, με ειδοποιό διαφορά από τα προηγούμενα, ότι δε φεύγουν αγρότες και ανειδίκευτοι εργάτες αλλά λαμβάνει χώρα μια συνεχής διαρροή επιστημονικού προσωπικού (το λεγόμενο brain drain) με αποτέλεσμα να χάνονται κεφάλαια τα οποία έχουν επενδυθεί, οικονομικά και ανθρώπινα, και συνάμα να μειώνεται η δυνατότητα ανάπτυξης της κοινωνίας μας.
Οι Έλληνες όπου κι αν πήγαν κατάφεραν προκόψουν και να προοδεύσουν. Οργανώθηκαν σε κοινότητες, ίδρυσαν σχολεία και εκκλησίες κατείχαν σπουδαίο ρόλο στην κοινωνική και πολιτική ζωή της δεύτερης πατρίδας τους , αναλαμβάνοντας θέσεις υψηλού κύρους ,διεκδικώντας μέχρι και την προεδρία της Αμερικής. Δεν χωρά καμία αμφιβολία, ότι και η νέα γενια μεταναστών, μια γενιά επιστημόνων, δε θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στις εκάστοτε χώρες υποδοχής αποδεικνύοντας μ’αυτό το τρόπο ότι οι Ελληνες μοχθούν ,κοπιάζουν, αλλάζουν πατρίδα αν χρειαστεί και τελικά τα καταφέρνουν.
Πηγές
Μουσούρου, Λουκία Μ. Μετανάστευση και μεταναστευτική πολιτική στην Ελλάδα και την Ευρώπη / Λουκία Μ. Μουσούρου · επιμέλεια σειράς Δ. Γ. Τσαούσης. – Αθήνα : Gutenberg – Γιώργος & Κώστας Δαρδανός, 1991.
Αναστάσιος Μ. Τάμης “Ιστορία των Ελλήνων της Αυστραλίας” (τ.A΄ [1830-1958], εκδόσεις Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1997).
ΕΛΛΜΕ , ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ.
ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ, www.elia.org.gr
ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΝΕΑ ΗΜΕΡΑ, 2 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1927,ΤΑ ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ, ΕΚΑΤΟΝΤΑΔΕΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΝΙΓΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ
ΜΕΤΑΦΕΡΟΝΤΑΣ ΑΥΤΟΥΣ ΚΡΥΦΙΩΣ ΕΙΣ ΤΑ ΠΑΡΑΛΙΑ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣΗ ΦΡΙΚΑΛΕΑ ΣΥΜΜΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΟΥΒΑΣ, www.tokaravani.gr, Ο παππούς Βαγγέλης και άλλες ιστορίες για πνιγμένους || του Γιάννη Μαργιούλα, 5 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2013.