Γερμανοί αντιστασιακοί στρατιώτες στην Κεφαλονιά: Ποιος θυμάται τον Josef Reitzle και την ομάδα του;
Το ατμόπλοιο «Αρντένα». Βυθίστηκε έξω από το Αργοστόλι στις 28 Σεπτέμβρη 1943 παίρνοντας μαζί του στο βυθό 700 ιταλούς αιχμαλώτους
LEAD
«… οι γερμανοί αλπινιστές εξαπέλυαν, από όπου περνούσαν, τον τρόμο, τη φρίκη και το θάνατο κατά των Ιταλών, που αιχμαλωτίζονταν ή παραδίνονταν…»
Doris Wille, Φιλόλογος – μεταφράστρια
Πέτρος Πετρατος, Φιλόλογος – δρ Ιστορίας
Ο γερμανός επιλοχίας και αργότερα ανθυπολοχαγός του ΕΛΑΣ, Josef Reitzle
Είναι γνωστή στο ευρύ κοινό η συνεργασία Ιταλών αντιφασιστών με τις τοπικές αντιστασιακές δυνάμεις του ΕΑΜ, μια συνεργασία που είχε ξεκινήσει με πρωτοβουλία και ενέργειες του ΕΑΜ του νησιού πριν από την εκδήλωση της ιταλογερμανικής συρραξης στην Κεφαλονιά. Είναι γνωστά τα αποτελέσματα της σύρραξης αυτής με τις χιλιάδες των Ιταλών νεκρών και την έναρξη της νέας φάσης της Κατοχής, της γερμανικής.
Μια άγνωστη ιστορία
Πρόσφατα, μας έγινε γνωστή μια πληροφορία ότι ανάμεσα στους Γερμανούς στρατιώτες του νησιού έδρασε μια μικρή αντιχιτλερική/αντιφασιστική ομάδα, που κάποια μέλη της μετά την αποχώρηση των Γερμανών από το νησί πέρασαν στο ελληνικό αντάρτικο και συγκεκριμένα στον ΕΛΑΣ. Στο αρχείο μας έχουμε αξιόπιστα στοιχεία (π.χ. βεβαιώσεις του ΕΛΑΣ) αλλά και αυτοβιογραφικές σηµειώσεις του τότε Γερµανού στρατιώτη Josef Reitzle, οι οποίες ωστόσο απαιτούν προσεκτική µελέτη, παραβολή µε άλλες πηγές και γενικότερα σίγουρη τεκµηρίωση των γραφοµένων.
Γι’ αυτό ακριβώς έχουµε ήδη ξεκινήσει την έρευνα αυτής της υπόθεσης. Η έρευνα όµως είναι δύσκολη για δύο λόγους: α) ήταν πολύ συνωµοτική/παράνοµη η δράση εκείνης της οµάδας και εποµένως δεν είναι εύκολο να εντοπιστούν σχετικά γραπτά τεκµήρια ή να είχε γίνει αντιληπτή από τρίτους, και β) ελάχιστοι συµπολίτες Κεφαλονίτες εκείνης της εποχής επιζούν σήµερα, προκειµένου να καταθέσουν τη µαρτυρία τους.
Εµείς βέβαια θα επιµείνουµε. Γι’ αυτό θα αναφέρουµε στη συνέχεια επιγραµµατικά τα στoιχεία αυτής της ενδιαφέρουσας πληροφορίας και θα καλέσουµε τον αναγνώστη αυτού του κειµένου να µας δώσει οποιαδήποτε πληροφορία νοµίζει ότι θα συµβάλει στην επιπλέον αποσαφήνιση και τεκµηρίωση του θέµατος. Όπως γίνεται κατανοητό, το κείµενό μας αυτό συνιστά µια πρόδροµη δηµοσίευση, που πιστεύουµε ότι δεν θα αργήσει να πάρει µία πιο οριστική µορφή.
Επιλοχίας της Βέρμαχτ
Ο Γερµανός επιλοχίας ]osef Reitzle υπηρετούσε στο 910ο τάγμα, ένα από τα-δύο, γερµανικά τάγµατα, που από τις αρχές του Αυγούστου του 1943 εγκαταστάθηκαν αρχικά στην περιοχή του Ληξουριού και στη συνέχεια κατανεµήθηκαν σε επίκαιρα σηµεία της Κεφαλονιάς. Έζησε την ιταλογερµανική σύρραξη, κατά τη διάρκεια της οποίας έγινε µάρτυρας τόσο των ακατανόητων για τον ίδιο µαζικών εκτελέσεων των Ιταλών όσο και της άπληστης λεηλασίας ιταλικών αποθηκών και κεφαλονίτικων καταστηµάτων στο Αργοστόλι. Ο ίδιος είχε αρχικά την εντολή, ξεκινώντας από το Ληξούρι και προχωρώντας προς το Αργοστόλι, να χτενίζει µε τη διµοιρία του αποµονωµένα χωριά και χωράφια. για να βρει διασκορπισµένους Ιταλούς. Αυτή η επιχείρηση ήταν χωρίς αποτέλεσµα, ώσπου το απόγευµα της 25ης Σεπτεµβρίου (ήδη από τις 22 Σεπτεµβρίου είχε υπογραφεί η παράδοση της ιταλικής µεραρχίας Acqui) συνάντησε µια οµάδα περίπου 200 Ιταλών 6 χιλιόµετρα ανατολικά του Αργοστολιού, στο δρόµο προς τη Σάμη, μαλλον κοντά στα Ραζάτα, η οποία και παραδόθηκε. Τότε, ενώ διατάχθηκε να τους εκτελέσει, προσπάθησε ο . Reitzle να αποφύγει την εκτέλεση, καθυστερώντας την στην αρχή με κάποιες προφάσεις. Με τον διαβιβαστή του οδήγησε τους Ιταλούς αιχμαλώτους σε ένα κοντινό νταμάρι και περίμενε κι να σκοτεινιάσει, προκειμένου να τους επιτρέψει να δραπετεύσουν τη νύχτα προς τη Σάμη. Στο μεταξύ, οι γερμανικές αρχές με νεότερη διαταγή τους ζητούσαν να εκτελεστούν μόνο
οι αξιωματικοί, ενώ οι υπαξιωματικοί και οι απλοί φαντάροι να συγκεντρωθούν σε ένα συγκεκριμένο σημείο στο Αργοστόλι. Και επειδή δεν υπήρχαν αξιωματικοί μεταξύ των «δικών» του Ιταλών, έστειλε τους τελευταίους στο Αργοστόλι, όπου θα συγκεντρώνονταν Ιταλοί αιχμάλωτοι και από άλλα σημεία της ευρύτερης περιοχής, αφού προηγουμένως επέτρεψε σε όσους ήθελαν (περίπου είκοσι) να δραπετεύσουν. Ι
Αντιχιτλερική δράση
Έτσι, απέφυγε ο ίδιος να εκτελέσει τους Ιταλούς, συνειδητοποίησε όμως την τραγικότητα της κατάστασης και αποφάσισε να αντισταθεί στην τυφλή υπακοή των χιτλερικών διαταγών. Αποφάσισε δηλαδή να αντιπαλέψει τη βάρβαρη τακτική της Βέρμαχτ και γενικότερα τα πολεμικό. σχέδια της πατρίδας του, δημιουργώντας αντιχιτλερική/ αντιφασιστική ομάδα μέσα στη στρατιωτική του μονάδα, την οποία (ομάδα) θα συνέδεε
με την ήδη αναπτυγμένη μέσα στη Βέρμαχτ αντιστασιακή κίνηση στην Αθήνα.
Άρχισε, λοιπόν, να προπαγανδίζει τις θέσεις του μέσα στο λόχο του, ενώ ταυτόχρονα ενημερωνόταν για τις εξελίξεις στο πολιτικό και το στρατιωτικό μέτωπο ακούγοντας τους σταθμούς της Μόσχας, του Λονδίνου και του Καϊρου -μια ριψοκίνδυνη πράξη που θα μπορούσε να στοιχίσει την ίδια του τη ζωή. Με πολύ μεγάλη προσοχή και μυστικότητα, μέχρι το Φεβρουάριο του 1944 είχε συγκροτηθεί η γερμανική αντιφασιστική ομάδα της Κεφαλονιάς, η οποία έδρασε κυρίως στην περιοχή της Κάτω Λειβαθούς (Μεταξάτα, Κουρκουμελάτα, Καλλιγάτα, Ντομάτα, Σβορωνάτα, Σαρλάτα, Μηνιές). Σε σχετικά σύντομο διάστημα δημιούργησε μέσω συγκεκριμένων προσώπων επαφές με το αντιστασιακό κίνημα του νησιού. Συμπαραστάθηκε στον πληθυσμό των χωριών με τη
διανομή τροφίμων, ενώ προειδοποιούσε τους αντιστασιακούς της περιοχής σε περιπτώσεις γερμανικών εφόδων. Είναι μάλλον σίγουρο ότι μέχρι την αποχώρηση των Γερμανών από την Κεφαλονιά είχε προκριθεί να παραμένει και να ενεργεί η ομάδα αυτή μέσα από τις δικές της στρατιωτικές γραμμές, όσο κι αν κατά διαστήματα αναπροσαρμόζονταν οι διμοιρίες και μετακινούνταν οι αντιφασίστες Γερμανοί μέσα στο νησί.
Κατά την αποχώρηση των Γερμανών από την Κεφαλονιά φαίνεται ότι η ομάδα αυτή συνέβαλε στην εξουδετέρωση των προετοιμασμένων ανατινάξεων των απoθηκών τροφίμων στα Μεταξάτα και στο Μέγαρο των Δικαστηρίων, μιας άλλης αποθήκης πυρομαχικών και του λιμανιού του Αργοστολιού.
Στον ΕΛΑΣ
Με την αποχώρηση των κατακτητών από την Κεφαλονιά στις 11 Σεπτεμβρίου 1944 παραμένει για ένα διάστημα στο νησί ο Josef Reitzle με άλλους 18 συμπατριώτες του αντιφασίστες. Λίγο αργότερα ο ίδιος θα περάσει απέναντι στη Στερεά Ελλάδα και θα δραστηριοποιηθεί στον Αστακό, την Αμφιλοχία και την Άρτα μέσα από τις γραμμές του ΕΛΑΣ, όπου και θα συναντηθεί με δύο από τους lταλούς που είχε αφήσει να δραπετεύσουν τις – ημέρες της ιταλογερμανικής σύρραξης στην Κεφαλονιά. Το Φεβρουάριο του 1945 θα διευκολυνθεί από τον ΕΛΑΣ να πάει προς τη Γιουγκοσλαβία στο πλευρό του Τίτο, αλλά θα συλληφθεί στα ελληνοαλβανικά σύνορα από Άγγλους και θα οδηγηθεί στην Αίγυπτο σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, για να επιστρέψει τελικά στην πατρίδα του τη Γερμανία το Δεκέμβριο του 1946.
Όπως γίνεται αντιληπτό, πρόκειται για μια αρκετά ενδιαφέρουσα σελίδα της κατοχικής περιόδου της Κεφαλονιάς, εντελώς άγνωστη έως τώρα. Μένουν, βέβαια, αρκετά ζητήματα να διερευνηθούν.
ΠΗΓΗ:
Αναδημοσίευση από την «Κεφαλονίτικη πρόοδο», τ. 16, Οκτ.-Δεκ. 2015 (ο χωρισμός του κειμένου σε ενότητες έγινε από την «Ενημέρωση» για διευκόλυνση του αναγνώστη)
Ευχαριστούμε τον Γιώργο Ζούμπο Ιστορικό από την Κέρκυρα.