“…κειται η Κεφαλληνία κατά Ακαρνανίαν και Λευκάδα, τετράπολις ούσα, Κράνιοι, Σαμαίοι, Προναίοι…”   Θουκυδίδης (ΙΙ,30,2)

Από το φυλλάδιο που μοίραζε ο αντιπεριφερειάρχης κ. Σωτήρης Κουρής στην εκδήλωση για τον Κούταβο και την Αρχαία Κράνη. 

Μία από τις τέσσερεις πόλεις – κράτη της Κεφαλονιάς όπως αναφέρει ο ιστορικός Θουκυδίδης, έλεγχε μια ευρεία έκταση, ενώ ο πυρήνας τη

ς εντοπίζεται στους λόφους Καστέλι και Πεζούλες, νότια του κόλπου του ΚουτάΒου. Η θέση είναι σημαντική, καθώς προσφέρει άμεση πρόσβαση στη θάλασσα μέσω του ασφαλούς και απάνεμου κόλπου. Επίσης, υπάρχει άφθονο πόσιμο νερό, που εκμεταλλεύονταν ήδη από την αρχαιότητα διαμορφώνοντας κρήνες και, πιθανόν, σε κάποια κρήνη να οφείλεται και το όνομα «Κράνη». Το αρχαίο αυτό όνομα διατηρείται μέχρι σήμερα και δηλώνει την εύφορη πεδιάδα της Κρανιάς, όπου εκεί και στα πρανή  των γύρω λόφων αναπτύσσεται γεωργοκτηνοτροφική  δραστηριότητα. Οι λόφοι προστατεύουν  περιμετρικά το χώρο που αποτελεί στρατηγικό σημείο  ελέγχου της ευρύτερης περιοχής. Η αρχαία πόλη προσέλκυσε το ενδιαφέρον των περιηγητών και των αρχαιολόγων από τις αρχές του 20ου αι.

Τα μέχρι τώρα στοιχεία, πιστοποιούν ότι η κατοίκηση  στην περιοχή ανάγεται στους μυκηναϊκούς χρόνους. Βοηθούμενοι από τη μορφολογία του εδάφους και το ήπιο κλίμα, οι Μυκηναίοι καλλιεργούσαν τη γη και εξέτρεφαν κοπάδια. Επίσης ασχολούνταν με τη ναυσιπλοΐα και ανέπτυξαν σχέσεις με άλλες περιοχές εκτός νησιού, όπως αποδεικνύουν τα ευρήματα.

Στους αιώνες που ακολουθούν τη μυκηναϊκή εποχή, διαπιστώνεται ανθρώπινη παρουσία και δραστηριότητα, καθώς η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως αποθέτη με κεραμική της Γεωμετρικής και Αρχαϊκής περιόδου και κεραμικούς κλιβάνους του 6ου αιώνα π.Χ., ενδείξεις δηλαδή οργανωμένου οικισμού, που διαμορφώνεται σταδιακά στην πόλη – κράτος της Κράνης.

Τον χειμώνα του 430 π.Χ., οι Κράνιοι νίκησαν ισχυρή δύναμη των Κορινθίων αποτελούμενη από 40 πλοία και 1500 οπλίτες που αποβιβάστηκαν στην Κρανιά (θουκ.ΙΙ.33).

Η Κεφαλληνιακή τετράπολη φτάνει στο αποκορύφωμα της δύναμής της την ελληνιστική εποχή και θεωρείται μία από τις ισχυρότερες ναυτικές δυνάμεις της εποχής. Κατά τις συγκρούσεις μεταξύ της Αιτωλικής και Αχαϊκής Συμπολιτείας συμμετείχε στο πλευρό των Αιτωλών. Το 226 π.Χ γίνεται μέλος της Αιτωλικής Συμμαχίας και το 220 π.Χ αποκτά ισοπολιτεία.

Η αρχαία πόλη εντοπίζεται στις Ν. υπώρειες των λόφων Καστέλλι και Πεζούλες, όπου βρέθηκαν ίχνη από κατοικίες και δρόμοι.

Ήδη από τις αρχές του 5ου π.Χ. αι., η Κράνη προχώρησε στην έκδοση αργυρού νομίσματος με παράσταση κριαριού στον εμπροσθότυπο και τόξο στον οπισθότυπο, ενώ από τα μέσα περ. του 4ου π.Χ. αι. εξέδωσε χάλκινο νόμισμα. Τα αρχικά της πόλης εμφανίζονται στα νομίσματα . Όπως συμπεραίνεται από τις παραστάσεις των νομισμάτων της Κράνης (Βόδι, κριάρι, πόδι βοδιού και κριαριού, βουκράνιο), παράλληλα με τις πολεμικές και κυνηγετικές δραστηριότητες, η γεωργο-κτηνοτροφία είναι ένας από τους πρωτογενείς τομείς της οικονομίας. Η εγχώρια νομισματική δραστηριότητα πρέπει να σταμάτησε οριστικά στις αρχές του 2ου αι. π.Χ., μετά την κατάληψη του νησιού από τους Ρωμαίους το 188 π.Χ.

Οι πόλεις – κράτη της Κεφαλονιάς, συχνά υπήρξαν αντίπαλες μεταξύ τους, ενώ είχαν να αντιμετωπίσουν και εξωτερικούς κινδύνους. Για την προστασία τους και τη διασφάλιση των συνόρων τους, εγείρονται επιβλητικές και εντυπωσιακές οχυρώσεις.

0 πυρήνας της οχύρωσης είναι ο λόφος Πεζούλες, όπου βρίσκεται η αρχαία ακρόπολη: εκεί μαρτυρείται αταύτιστος ναός εν παραστάσι, με αΒαθή πρόδομο και σηκό που χρονολογείται στην υστεροαρχαϊκή εποχή, ενώ αργότερα, στα ρωμαϊκά χρόνια, κτίστηκε στοά και αναλημματικός τοίχος (εικ.4).

Προστατεύονταν από τείχη και ήταν προσβάσιμα μέσω δύο πυλών. Άλλος λατρευτικός χώρος, είναι το ιερό της Δήμητρας και της Περσεφόνης στη βόρεια κλιτό του λόφου Καστέλι, που λειτουργούσε από τον 6ο π.Χ. αι. έως τα ελληνιστικά χρόνια, από όπου μεταξύ άλλων προέρχεται ενεπίγραφο αναθηματικό Βάθρο με την επιγραφή «Δάματρι και Κόρη»

Σταδιακά το τείχος της ακρόπολης επεκτείνεται για να καλύψει τις αυξανόμενες ανάγκες της πόλης.

Στο αμυντικό σύστημα οχύρωσης της Κράνη εντάσσεται και το εντυπωσιακό οχυρωματικό τείχος των Ραζάτων, ο περίβολος δηλαδή που βρίσκεται στα ΒΑ της αρχαίας ακρόπολης (εικ.6). Χρονολογείτο στην κλασική-ελληνιστική εποχή, ωστόσο λόγω τω μεγάλων διαστάσεων των δόμων του, λέγεται «κυκλώπειο τείχος». Σώζεται σε μήκος 1.200μ., ενισχύεται με 23 πύργους και η πρόσβαση στο εσωτερικό γινόταν μέσω του Διπύλου (εικ.7), της κύρια πύλης δηλαδή, που η μορφή της θυμίζει το Δίπυλο των Αθηνών, καθώς και έξι πυλίδιων, μικρότερων δηλαδή πυλών που ανοίγονταν στο τείχος.

Κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους, ο βορειότερος λόφο Καστέλλι χρησιμοποιείται για αμυντικούς σκοπούς και πιθανότατα εκεί οφείλεται και η σημερινή ονομασία του. Η συνέχεια της λατρευτικής χρήσης του χώρο μαρτυρείται από την ίδρυση του ναού του Αγίου  Ιωάννου στα Δ. και της ερειπωμένης σήμερα εκκλησίας της Αγίας Τριάδος, που χρονολογείται πιθανό τον 16-17ο αι. Στους πρόποδες του λόφου Πεζούλε σώζονται τα ερείπια της εκκλησίας των Αγ. Σαράντα

Εφορεία Αρχαιοτήτων Κεφαλληνίας 2011

Δρ. Ολυμπία Βικάτοι – Ελένη Παπαφλωράτο